Initiatiefvoorstel permanente gedenkplaats Moleschott

Initiatiefvoorstel

Een blijvend eerbetoon aan Jacob Moleschott (1822-1893)

 

Inleiding

Op 13 februari 2022 verscheen er in het Brabants Dagblad een openbare oproep aan onze gemeenteraad vanuit een aantal Brabantse filosofen om de in Den Bosch geboren fysioloog Jacob Moleschott te eren met een gedenkteken. Dit jaar is het namelijk 200 jaar geleden dat Moleschott in onze stad werd geboren. Deze oproep is onder andere ondertekend door voormalig denker des vaderlands Daan Roovers, hoogleraar Ronald van Raak en voormalig raadslid Frans van Gaal.

Dit initiatiefvoorstel is gebaseerd op deze oproep en probeert de wens van de initiatiefnemers in actie om te zetten. Er wordt voorgesteld om lokale kunstenaars aan het werk te zetten om Moleschott op een passende en eigentijdse manier te eren. Een paar suggesties voor de vorm zijn opgenomen in dit initiatiefvoorstel, maar het is vooral aan de kunstenaars zelf en de initiatiefnemers om daar verdere invulling aan te geven. Met een gedenkplaats voor Jacob Moleschott denken de initiatiefnemers bij te dragen aan de rijke cultuurhistorie van onze stad en extra aandacht te vragen voor het gedachtegoed van deze Bossche denker.

Aanleiding
Op 9 augustus 2022 is het 200 jaar geleden dat Jacob Moleschott werd geboren in zijn ouderlijk huis Achter ’t wild Varken in ’s-Hertogenbosch, in de onmiddellijke nabijheid van het Stadskantoor. Op die plek ligt al een gedenksteen voor deze grote wetenschapper, arts, geneeskundige, filosoof, volksvertegenwoordiger en emancipator. Een mooi begin, maar deze grootste Bossche wetenschapper en filosoof verdient veel meer erkenning in zijn geboortestad.

Hij verliet zijn stad, niet om God te dienen, maar de mens. Zijn nalatenschap in de vorm van zijn gedachten en geschriften zijn het waard om een blijvende inspiratiebron te worden voor zijn geboortestad.

In februari ontvingen de leden van de toenmalige gemeenteraad een oproep van zes filosofen van Brabantse afkomst. De brief is een initiatief van Ronald van Raak, voormalig kamerlid voor de SP en nu hoogleraar Erasmiaanse waarden aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Die brief brengen we hieronder nog eens in beeld. 


Oproep: aandacht voor grote Brabantse filosoof

 200ste Geboortedag van Boschenaar Jacob Moleschott

 Aan de gemeenteraad van Den Bosch,

 Jacob Moleschott was een grote Europese denker en zijn filosofie is nog altijd actueel. Toch is Moleschott bijna vergeten, zelfs in zijn geboortestad Den Bosch. Daar moet volgens ons verandering in komen. Op 9 augustus 2022 is het 200 jaar geleden dat deze grote Bosschenaar werd geboren. Wij roepen de gemeente op om dit jubileum aan te grijpen om meer aandacht te geven deze van oorsprong Brabantse filosoof en mee te werken aan een herinnering in de stad Den Bosch.

 Gezonde voeding voor de armen; de gelijkheid van mannen en vrouwen en de vrijheid om te denken, het zijn dingen die we tegenwoordig heel gewoon vinden. Dat hebben we alleen bereikt omdat mensen zich hier ooit voor durfden inzetten. Moleschott was voorloper in deze strijd voor vrijheid en gelijkheid, niet alleen in ons land maar in heel Europa: hij werkte in Duitsland, Zwitserland en Italië. In dat laatste land werd hij zelfs senator en eerste pleitbezorger voor vrouwenkiesrecht.

 Jacob Moleschott (1822-1893) was de eerste filosoof die aandacht vroeg voor de materiële behoeften van de gewone bevolking. Niet zozeer een vermaning, maar vooral een gevulde maag was volgens hem nodig voor de ontwikkeling van mensen. Ohne Phosphor kein Gedanke (‘Zonder fosfor geen gedachten’) werd in zijn tijd een beroemd gezegde; iedereen kan zichzelf ontwikkelen, ongeacht cultuur, sekse of klasse, als mensen maar goede voeding en onderwijs krijgen. 

 In deze tijd van coronacrisis en klimaatcrisis en van toenemende tegenstellingen tussen mensen zijn de gedachten van deze Bossche denker weer heel actueel. Wij filosofen die zijn geboren in Brabant willen graag met u in gesprek over een feestelijke viering van 200 jaar Jacob Moleschott en een blijvende herinnering in de stad in de vorm van een borstbeeld. Daarbij denken wij aan een afgietsel van het borstbeeld van Jacob Moleschott dat staat aan de universiteit van Rome.

Met vriendelijke groet,

Ronald van Raak
Daan Roovers
Joep Dohmen
Wouter van Gils
Han van Ruler
Maureen Sie
Ruud Welten


De SP is het hartgrondig eens met deze brief. Daarom wil de SP een blijvend eerbetoon voor deze grote geleerde, filosoof, geneesheer en emancipator. Dat moet er een zijn die recht doet aan zijn statuur en betekenis voor zijn stad, Nederland, Italië en uiteindelijk Europa.

Hoe de stad ’s-Hertogenbosch Jacob Moleschott kan eren?

Er zijn vele manieren om Moleschott in zijn geboortestad te eren. Maar niet alles kan en hoeft in één keer. Ook erkenning is onderhevig aan een groeiproces, zo ook erkenning van Jacob Moleschott door zijn stad. Wat willen we? Vooralsnog gaan we voor een eerste blijvende erkenning in het ‘collectief geheugen’ van de stad door Moleschott zijn verdiende ‘monument’  te bezorgen. Waar denken we aan?

Er zijn verschillende vormen denkbaar voor het gedenken van Jacob Moleschott. Hieronder wordt een aantal suggesties genoemd. Het is belangrijk op te merken dat het hier echt om suggesties gaat. Het zou mooi zijn als de gemeente lokale kunstenaars bij dit project betrekt en ook vooral hún ideeën meeneemt in de uitvoering.

  • Afgietsel van het borstbeeld

In Universitá Sapienza in Rome, de universiteit waar Moleschott werkzaam was, bevindt zich een borstbeeld van Jacob Moleschott. Hij kreeg dit beeld als geschenk van zijn studenten toen hij in 1891 25 jaar werkzaam was aan de universiteit. Het is monument met historische betekenis. Een mogelijkheid is dat van dit borstbeeld een getrouwe kopie wordt gemaakt die ergens in de stad op een betekenisvolle plek (stadskantoor, Huis73, Jeroen Bosch Ziekenhuis, ZLTO) de mensen attent maakt op deze bijzondere wetenschapper.

  • Gedecoreerde deuren bij de fietsenstalling van het stadskantoor.

Naast het Stadskantoor bevindt zich de fietsenstalling van en voor de ambtenaren van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Daar bevond zich in de eerste helft van de negentiende eeuw het geboorte- en woonhuis van de familie Moleschott. De deuren van de stalling bieden ruimte voor een bijzonder ontwerp van de hand van de Bossche vormgever Marc Verbeek. Bijgesloten afbeelding geeft u een goed beeld.   (Zie bijlage)

  • Muurschildering in de Binnenstad.

Op verschillende gebouwen in de Bossche binnenstad zijn muurschilderingen, mozaïeken en gedichten aangebracht. Dit zou een mogelijke vorm kunnen zijn om Moleschott te eren. Zo’n muurschildering of mozaïek zou bijvoorbeeld kunnen bestaan uit het hoofd van Moleschott met een typerend citaat.

 Steunbetuigingen

Een grote groep mensen heeft het initiatief ondersteund. Bekijk HIER de lijst van ondersteuners.

Financiën

De initiatiefnemers hebben de kosten voor een gedenkteken geschat op 15.000 euro.[1] Deze kosten  kunnen worden gedekt uit de post onvoorzien.

Namens de fractie van de Socialistische Partij

Bram Roovers