zondag 11 maart 2018 – Afgelopen zomer was ik in Salzburg in Oostenrijk, nieuwsgierig gemaakt door Ad ’s Gravesande van Bosch 500. ‘Als er één stad is die goed met zijn historische helden omgaat dan is het wel Salzburg’, aldus de aanbeveling.
Dat Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) in Salzburg geboren is willen ze daar weten. Het wordt het hele jaar door, voor nu en eeuwig gevierd, bijna een 24-uursviering: twee Mozarthuizen, hotels met Mozartvloerbedekking, altijd doorlopende Mozartconcerten, Mozartgebak, toffee’s, zoutjes, T-shirts en Mozartbonbons. En bij alles geldt: het is duurder omdat er Mozart op staat.
Op weg naar het veel leukere Slovenië wist ik één ding zeker, zo hoeft het dus niet met Jheronimus Bosch in ‘s-Hertogenbosch. Het mag wel een onsje minder. Maar… na het jubeljaar 2016 dreigt het een paar kilo te worden. Bosch verliest het weer van de politieke brokkenpiloten, een ongelijke strijd natuurlijk.
Werd er in 2016 nog kwistig met zo’n 30 miljoen eurootjes omgegaan, dit jaar is er zelfs geen 100.000 euro voor de Boschparade. De citymarketeers, bakkers, T-shirtshops, lingerie- en andere winkels-voor-nutteloze-artikelen hebben hun handen weer van Bosch afgetrokken. Gevolg: de overblijfselen van het jubeljaar 2016 lijken steeds meer op een Boschplumpudding.
Gelukkig is er nog het Jheronimus Bosch Art Center. Nationaal vermaard, in het Boschdorp zelf heeft het centrum moeten vechten voor erkenning. Vandaag – in het 502e sterfjaar van Bosch – is het de meest waardevolle Boschmemorial van de stad.
Er komt nog een kleine memorial bij. Pal naast het ‘Groot Verlies’ – gapend gat van het ingestorte Pearlpand – ligt De Kleine Winst. Bosch bracht een belangrijk deel van zijn jeugd door in dit pand.
De gemeente heeft het aangekocht om Bosch wat meer te etaleren. Aankoop en opknapbeurt kosten een kleine miljoen euro.
Maar… als de gemeente de Boschmemorial dan toch wil versterken, waarom dan ook niet gedacht aan het pand IndenSalvatoer, twee deuren links naast Hotel Central? Volgens Boschkenners woonde Bosch daar een nog groter deel van zijn leven. Hij hield er atelier en is er mogelijk zelfs gestorven.
De ietwat excentrieke maar aimabele eigenaar van dit pand, Johannes van Rooij, besteedde veel aandacht aan de restauratie van wat nog uit de Boschtijd is. Het leidde tot verbluffend mooie kelders. Daarin is plaats voor een eigen permanente expositie van unieke erotische kunst, honderden foto’s, tekeningen en schilderijen.
Ivo Niehe van de TV-show vond Van Rooijs kostbare kleinood een bezoek en uitzending waard. Landelijk krijgt Van Rooij ook zijn erkenning in tal van magazines en tijdschriften. Ad ’s Gravesande, veelverdiener-aan-Bosch, vond Van Rooij’s kelder niet de moeite waard. De Bossche ‘Boschelite’ volgt braaf in zijn voetspoor en zo wordt Van Rooij’s initiatief in het Boschdorp vergeten.
Laat dat nu ook Bosch zelf overkomen zijn. In het door protestanten bestierde ’s-Hertogenbosch werd deze ‘katholieke’ kunstenaar eeuwenlang ontkend. De Boschles luidt dus: Geef het pand IndenSalvatoer een plek temidden van andere Boschmemorials.
Frans van Gaal
Ondernemer in geschiedenis
