Heilzon Wel of geen Oeteldonks zangfestijn? Het interesseerde me deze week geen ruk. In Amerika kon het heel fout en heel goed gaan. Dat was altijd al zo.
Dominee en patriot François Adriaan van der Kemp schrijft in 1787 een opstandig pamflet: ‘Aan het volk van Nederland’. De Oranjes waren corrupt. Nederland moest een democratische republiek worden. Hij moet op de vlucht en emigreert naar Amerika. Hij krijgt daar geen spijt van. ‘De Americaanse revolutie zal ons bestraelen. America kan ons leeren. Daar is de heilzon opgedaegt.’
Zijn boodschap krijgt goede en ‘foute’ navolging. Het ‘nieuwe land’ fascineert. Adolf Hitler is al nieuwsgierig naar hoe witte Amerikanen hun ‘white supremacy’ organiseren. Op 23 september 1935 vertrekt een delegatie van de Vereniging van Nationaal-Socialistische Duitse Juristen op studiereis naar de USA. De juristen leren van de racistische wetgeving in de zuidelijke Amerikaanse staten. Niet lang na de reis verschijnen de Nürnberger rassenwetten. Na de oorlog zijn de Amerikanen vooral ‘onze bevrijders’ die ons helpen met de Wederopbouw. Het industrieterrein de Wolfsdonken – nu Paleiskwartier – wordt betaald met de Marshallhulp. Burgemeester Loeff reist af naar Amerika en brengt bedrijven zoals Remington Rand mee.
‘Daar moet je zijn’, zegt hij tegen Bossche ondernemers die de nieuwe tijd willen omarmen. De familie De Gruyter gaat ook naar Amerika, nieuwsgierig naar de ‘supermarket’. De meest creatieve telg, Gerrit de Gruyter komt met een winkelwagen vol ideeën terug en roept: begin als de wiedeweerga een supermarkt. De familie houdt tegen.
Als het beroepsonderwijs in de jaren ’90 voor schaalvergroting kiest gaan de nieuwbakken directeuren van hogescholen en ROC’s op zoek naar wijsheid in de USA. Daar zijn ze immers megascholen gewend. In ’s-Hertogenbosch richt Coen Free zijn Koning Willem I College in naar Amerikaans model. De voormalige Koning Willem I kazerne wordt de campus van een community college, compleet met restaurant, theater, sportschool en een cursus Boschlogie als PR-actie richting Bosschenaar. Zo is het Koning Willem I College een echt Bosch community college.
Vanaf 2016 verliest Amerika zijn aantrekkingskracht voor nieuwlichters uit Europa. Donald Trump is aan de macht. Hij keert zich af van de democratische wereld en wil dat de Erdogans, Loekasjenko’s, Putins, Bolzanaro’s en Orbans zich aan hem laven. Maar nu Amerika lijkt weer bevrijd van dictator-in-spé Trump. Een studiereis om jezelf op te schudden loont weer. Wel iets voor het CDA. Die partij heeft een keuzeprobleem. Op 4 november profileerde het CDA zich als ‘middenpartij’ met een paginagrote advertentie. Aan de ene kant Trump, inmiddels bekend als racist, xenofoob en anti-democraat, vleesgeworden politiek onfatsoen. Aan de andere kant: Jo Biden: man van het midden en een fatsoenlijk politicus. Twijfelt het CDA nu tussen politieke hufterigheid en democratisch fatsoen? Mijn advies: zoek de heilzon op.
Frans van Gaal
